خداحافظ کمر درد؛ از بررسی علل تا درمان قطعی کمر درد

مقدمه درباره کمردرد

کمر درد یا گرفتگی عضلات کمر ، دردی است که به صورت خفیف و شدید در اکثر افراد وجود دارد. کمردرد، یک مشکل رایج است که بیشتر افراد را درگیر کرده و می تواند کار شخصی و زندگی شخصی فرد را مختل کند. کمردرد ممکن است در اثر بلند کردن اجسام سنگین، درست ننشستن، ضربه و یا پریدن از جایی بلند اتفاق بیفتد وممکن است عوامل دیگری باعث بروز کمردرد شوند. آنچه مهم است این است که بدانیم در صورت مواجه با این درد چگونه و چطور رفتار کنیم تا بتوانیم زودتر درمانش کنیم قبل اینکه او ما را به چالش بکشد.

همه چیز درباره کمردرد

کمر درد، یکی از شایعترین علل مراجعه بیماران به مراکز درمانی می باشد بطوریکه می توان گفت کمر درد بعد از سرماخوردگی و ضربه های کوچک مثل شکستگی سر، پا یا دست و…،  شایعترین بیماری در انسان است. بطور کلی کمر درد سومین علت مراجعه بیماران به پزشک و نخستین علت مراجعه بیماران به متخصصین ارتوپدی و جراحی مغز و اعصاب و می باشد.

کمردرد، درد شایعی است که بسیاری از افراد در طول زندگی با آن روبرو می‌شوند. آمار نشان می‌دهد که ۸۰٪ از افراد در دوران زندگی خود حداقل یک مرتبه به علت کمردرد به پزشک مراجعه کرده‌اند. اگرچه علت کمردرد در بسیاری از بیماران ازطریق شکایت بیمار، آزمونهای بالینی و آزمایشگاهی و همچنین بخش تصویر برداری پزشکی قابل شناسایی است، ولی به دلیل شایع بودن دردهای ناحیه کمر و عوامل مختلفی که در ایجاد آن نقش دارند، تشخیص علت اصلی به وجود آورنده کمردرد مشکل است. کمر ارتباط دهنده بالا و پایین بدن به همدیگر بوده و بیشترین فشار وزن در بدن را تحمل می‌کند. به همین دلیل آسیب دیدن و کمردرد بخصوص موقع خم‌شدن، برداشت و یا حرکت دادن بدن بسیار معمول می‌باشد و هرفرد حداقل یکبار کمردرد را تجربه می‌کند. کمردرد یکی از معمول‌ترین دلایل غیبت از کار و یا مراجعه به پزشک است. هرچند کمردرد آزاردهنده و ناراحت کننده است ولی معمولا مشکلی جدی نمی‌باشد و پیشگیری و یا کاهش درد کمر با انجام روش‌ها، ورزش ها و رعایت عواملی ممکن می‌باشد.

علل ایجاد کمردرد

1- شغل

داشتن شغلی که نیاز به هل دادن، بلند کردن و چرخاندن اجسام به وسیله‌ی کمر داشته باشد می‌تواند موجب کمردرد شود. حتی نشستن طولانی‌مدت در یک موقعیت نامناسب می‌تواند باعث ایجاد کمردرد شود.

2- کیف
حمل کردن کیف دوشی، سامسونت و یا کیف‌دستی که اجسام زیادی در آن قرار داده‌شده باشند می‌تواند موجب کشیدگی کمر شود.

3- ورزش‌ های سنگین و حرفه ای
بسیاری از ورزش‌ها می‌توانند موجب کشیدگی عضلات کمر شده و کمردرد و نیاز به درمان کمر درد ایجاد کنند.

4- وضعیت بدن
زمانی‌که فرد با حالتی مناسب ایستاده و قوز نکرده باشد، کمر به‌خوبی وزن او را تحمل خواهد کرد. نشستن بر روی صندلی‌های مناسب و عقب نگه‌داشتن شانه‌ها و همچنین استفاده از زیر پایی می‌تواند از کمردرد پیشگیری کند. حفظ تعادل به هنگام ایستادن بر روی پاها نیز می‌تواند خطر ابتلا به کمردرد را تا حد زیادی کاهش دهد.

5- فتق دیسک‌های بین مهره‌ای
در بین مهره‌ها یا همان بلوک‌های استخوانی کمر، دیسک‌های ژل‌مانندی برای گرفتن ضربه قرار دارند. این دیسک‌ها با بالا رفتن سن تخریب‌شده و همچنین نسبت به ضربه‌های شدید آسیب‌پذیرند. زمانی که یک دیسک پاره می‌شود، به این عارضه فتق دیسک می‌گویند که می‌تواند درد بسیار شدیدی را به همراه داشته باشد.

6- عارضه‌های مزمن
عارضه‌هایی که می‌توانند موجب ایجاد کمردرد مزمن شوند عبارت‌اند از تنگی کانال نخاعی، اسپوندیلیت و فیبرومیالژی.

آیا کمردرد درمان قطعی دارد؟

معمولا این سوال همیشه در ذهن کسانی که دچار یک یا چند نوع بیماری می شوند، نقش می بندد که آیا این بیماری یا بیماریها درمان قطعی دارند یا خیر؟ نکند ما تا آخر عمر باید درگیر این بیماری یا بیماریها باشیم و…

نکته در اینجاست که جواب این سوالات در طب های مختلف، به بیان های گوناگونی داده شده اند.
در پزشکی معاصر بعضی از بیماریها یا بهتر است بگوییم اکثر امراض درمان قطعی ندارند و صرفا باید جهت پیشگیری و جلوگیری از شیوع بیشتر از داروها و مسکن ها و در برخی موارد از عمل جراحی استفاده کرد. این گونه تدابیر نه برای درمان کامل و قطعی بیماران است بلکه صرفا راهکاری برای کم شدن دردها و بدست آمدن آرامش نسبی بیمار است.
اما بر خلاف دیدگاه پزشکی مدرن، حکمای طب سنتی و طب اسلامی بر پایه اعتقاد به مبانی بدست آمده از ریشه های وحی و الهام و دستورات معصومین علیه السلام و اختلاط آن با تجربه بشری وشناخت مزاج افراد، تمام بیماری ها را قابل درمان قطعی میدانند. یکی از استدلال های طب ایرانی- اسلامی برای درمان قطعی همه بیماری ها این کلام گوهر بار پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله است که فرموده است: هیچ دردی نیست مگر اینکه برای او درمانیست بجز مرگ.

کمردرد هم از اینگونه بیماری هاست که درمان قطعی یا موقت آن مورد مناقشه بین پزشکی مدرن و طب ایرانی – اسلامی است.

پایه های ساختمان بدنتان را با ستون فقرات قوی، مستحکم کنید. ستون فقرات، محور اصلی بدن انسان است و به همان اندازه در استحکام و ثبات بدن اهمیت دارد که ستون های محکم برای استحکام یک ساختمان مورد نیاز است. همانگونه که تمام سنگینی ساختمان از سقف و دیوارها و… روی ستون های ساختمان است و همانگونه که ستون محکم، ساختمان را مستحکمتر می کند و ستون ضعیف ساختمان را متزلزل می سازد ستون فقرات نیز چنین است و باید برای همیشه مراقب استحکام آن بود.

چرا که تمام سنگینی اعضاء بدن از جمله: سر، دستها، لگن و پاها و …. بر روی این ستون استوار هستند و ستون فقرات با طرز قرار گرفتن خود به صورت قوسهای متعدد با زوایای معین و استحکام آنها توسط دیسکهای بین مهره ای، لیگامانها و عضلات، قدرت تحمل این بار سنگین را می یابد. در ستون فقرات، درصورت ضایعه و درگیرشدن عناصر حساس به درد همانند ماهیچه‌ها و تاندون آنها، رباط‌ها، فاسیا، مفاصل بین مهره‌ای پشتی (مفاصل فاست یا آپوفیزیال)، اعصاب نخاعی و ریشه‌های آنها، عروق خونی و طناب نخاعی به هر دلیلی، احتمال ایجاد درد وجود دارد که ممکن است در همان ناحیه یا نقاط دورتری به شکل دردهای تیرکشنده احساس گردند.

مواظب علل مکانیکی و غیرمکانیکی کمردرد باشید

کمردردها معمولا دو نوع هستند:
1- کمر درد مکانیکی:
شامل آن دسته از بیماریهایی هستند که در اثر و یا به واسطه یک عامل مکانیکی مانند ضربه، حرکات فیزیکی نامناسب، کم بودن قوام عضلات و یا فشار بیش از حد به ناحیه ستون فقرات کمری و در اثر بد قرار گرفتن وضع بدن در حالت نشسته و ایستاده ایجاد می گردند. این دسته از بیماریها ۹۰% از علل کمر درد را تشکیل می دهند و نکته جالب اینکه براحتی قابل پیشگیری هستند.
2- علل غیر مکانیکی کمردرد:
شامل آن دسته از علل طبی و یا بیماریهای سیستمی هستند که در سیر بیماری به طرق مختلف ممکن است باعث کمردرد شوند و تشخیص و درمان این بیماریها تماما” به عهده پزشک معالج می باشد. شایعترین علل طبی عبارتند از: بیماریهای التهابی، بیماریهای عفونی، سرطانها، و بیماریهای متابولیکی و مسمومیت با فلزات سنگین رادیوم.

چگونه کمردرد خود را درمان کنیم

درمان کمردرد با استفاده از طب های موجود در جامعه و به روش های مختلفی امکان پذیر است. برخی از روش ها مشترک بین هر سه طب سنتی، اسلامی و مدرن هستند و برخی مختص به یک روش طبی خاصی است. برخی از این روش ها عبارتند از:

1- استراحت :

مدت و مقدار استراحت بنابر تشخیص پزشک متخصص خواهد بود و بیمار باید در اولین فرصت ممکن، به فعالیت‌های روزمره‌ی خود ادامه دهد و استراحت را طولانی نکند. تحقیقات جدید نشان داده‌اند که استراحت طولانی‌مدت می‌تواند موجب تشدید و طولانی شدن کمردرد شود. (مشترک بین هر سه طب)

2- دارودرمانی با داروهای شیمیایی:
کمردرد را می‌توان به کمک مسکن‌های بدون نسخه مانند استامینوفن، ناپروکسن و ایبوپروفن درمان کرد. کرم‌ها و روغن های مسکن درد نیز می‌توانند جهت تسکین مفید واقع شوند. برای دردهای شدیدتر، داروهای نیازمند نسخه نیز مورداستفاده قرار می‌گیرند. ( مختص پزشکی مدرن)

3- منیپولاسیون ستون فقرات:
منیپولاسیون ستون فقرات عموماً توسط کایروپراکتور ها و پزشکان متخصص آسیب‌های استخوانی انجام‌شده و برای درمان بیماران مبتلا به کمردرد مورداستفاده قرار می‌گیرد. در طی منیپولاسیون ستون فقرات، برای شل کردن عضلات تحت تنش و تسکین درد، به وسیله‌ی دست بر روی مناطقی از کمر فشار وارد می‌شود. (مختص پزشکی معاصر)

4- ماساژ درمانی:

تحقیقات نشان داده‌اند که ماساژ می‌تواند به از بین بردن کمردردهای ساده و مزمن کمک کند. ماساژ درمانی می‌تواند افراد را قادر به انجام فعالیت‌های روزانه‌ی خود کرده و درد را کاهش دهد. (مشترک بین طب اسلامی و سنتی)

5- طب سوزنی:
اخبار و نتایج تحقیقات انجام‌شده بر روی درمان کمردرد با طب سوزنی ضد و نقیض می‌باشند، برخی معتقدند این روش به تنهایی در درمان کمردرد موثر است اما بیشتر افراد بر این باورند که این روش معمولاً در کنار سایر روش های درمانی برای درمان مکردرد مفید است. (مختص طب سنتی)

6 – تزریقات:
تزریق داروهای بی‌حسی و داروهای با پایه‌ی کورتیزون می‌تواند برای درمان برخی از انواع کمردرد مؤثر باشد. (مختص پزشکی نوین)

7- عمل جراحی:
از منظر پزشکی معاصر زمانی که کمردرد مزمن در زندگی فرد تداخل ایجاد کرده و دیگر روش‌های درمانی جوابی نداده باشند، انجام عمل جراحی می‌تواند برای برخی از افراد گزینه‌ی مناسبی باشد.

انواع مختلفی از عمل‌های جراحی را می‌توان بر روی کمر انجام داد که به برخی از آن‌ها در زیر اشاره‌کرده‌ایم:

دیسککتومی
در طول عمل دیسککتومی، قسمتی از دیسک بین مهره‌ای که باعث فشار آمدن به اعصاب شده است برداشته‌شده و درد فرد درمان می‌شود.

لامینکتومی
در طی این عمل، بخشی از مهره به نام لامینا که در پشت آن قرارگرفته است برداشته‌شده و بدین ترتیب فشار وارد شده بر روی اعصاب از بین می‌رود. این عمل برای باز کردن راه دسترسی جراح به نخاع برای انجام عمل‌های جراحی دیگر نیز مورداستفاده قرار می‌گیرد.

فورامینوتومی
در صورتی‌که راه خروج اعصاب از کانال نخاعی تنگ شده باشد، ممکن است درد احساس شود. فورامینوتومی روشی است که در طی آن، شکاف بین استخوان‌های کمر بازتر شده تا اعصاب بتوانند به‌راحتی از بین آن‌ها عبور کرده و تحت‌فشار قرار نگیرند.

خشک‌کردن ستون فقرات (فیوژن)
در طی این عمل که با نام “جراحی پایدارکننده” نیز شناخته می‌شود، دیسک غضروفی آسیب‌دیده و یا لامینا برداشته‌شده و استخوان‌های دو طرف آن به یکدیگر جوش داده می‌شوند. جوش دادن استخوان‌ها را می‌توان با روش‌های مختلفی انجام داد، از جمله پیوند استخوان، پیچ و پلاک و یا کیج های کوچک.

تعویض دیسک
در طی این عمل، دیسک آسیب‌دیده با ایمپلنت‌های پلاستیکی و فلزی جایگزین می‌شود. تعویض کامل دیسک بین مهره‌ای که جایگزینی برای روش خشک‌کردن ستون فقرات می‌باشد، یک تکنیک جراحی جدیدتر بوده که بیشتر بر روی بیماران جوان مورداستفاده قرار می‌گیرد.

ورتبروپلاستی
نوعی عمل جراحی که برای افراد مبتلا به پوکی استخوان، شکستگی مهره در اثر فشار، تومورها و افراد مبتلا به همانژوم های علامت‌دار ستون فقرات مورد استفاده قرار می‌گیرد. در طول این عمل، جراح ارتوپد سیمان مایع استخوانی را به درون مهره تزریق کرده و استخوان تخریب‌شده را تقویت می‌کند. این کار باعث از بین رفتن درد خواهد شد. (مختص پزشکی جدید)

8 – ورزش های سبک و آرامبخش:
انجام ورزش های سبک و کششی مثل مدیتیشن، یوگا، حرکات کششی و… در تسکین و در بعضی موارد حتی در درمان کمردرد موثرند. جهت نحوه انجام و تاثیر ورزش های فوق می توانید به سایت های مختلف سری بزنید تا مفصل تر از تاثیرات اینگونه ورزش ها در درمان کمردرد بیشتر آگاه شوید.

9- رژیم غذایی مناسب و اصلاح سبک زندگی:
اصلاح الگوی مصرف در خوردن و آشامیدن، جلوگیری از پرخوری، بدخوری و تندخوری که موجب بروز چاقی و بیماری می شود و روی آوردن به مصرف غذاهای سالم، سبزیجات تازه و میوه ها، اصلاح روش های صحیح خوابیدن، درست بلند شدن، خم شدن وراست شدن صحیح، درست جابجا کردن وسایل و…. از اموری هستند که از گرفتار شدن به کمردرد جلوگیری می کنند و در صورت مبتلا شدن به آن با رعایت اصول مصرف درست وبهینه کردن فعالیت ها کمردرد را تسکین بخشید.
10- درمان با مصرف گیاهان دارویی و داروهای گیاهی:
خیلی از گیاهان دارویی خاصیت ضد التهابی، گرمابخشی و آرامبخشی دارند که می توانند جهت تسکین و درمان کمردرد مفید فایده باشند برخی از این گیاهان عبارتند از:

زنجبیل: ترکیبات ضد التهابی موجود در زنجبیل موجب تسکین کمر درد می‌گردد. مقداری خمیر رنجبیل را بر روی ناحیه‌ی متاثر قرار دهید و پس از آن از روغن اکالیپتوس استفاده کنید.۴ تا ۶ تکه ریشه زنجبیل تازه را برش داده و آنها را در یک و نیم فنجان آب قرار دهید. به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه بر روی حرارت کم بجوشانید. اجازه دهید که این مخلوط خنک شود و به دمای اتاق برسد و سپس آن را صاف کنید. در نهایت مقداری عسل به آن اضافه کرده و بنوشید. شما می‌توانید چای زنجبیل را دو یا سه بار در روز و تا زمانی که بهبودی حاصل شد، مصرف کنید. همچنین می‌توانید با نصف قاشق چای‌خوری فلفل سیاه، نصف قاش چای‌خوری میخک و یک قاشق چای‌خوری پودر زنجبیل یک جوشانده گیاهی تهیه کنید.

زردچوبه: زردچوبه با ترکیب فعال آن یعنی کورکومین به عنوان یک ضد التهاب طبیعی موثر عمل کرده و موجب تسکین درد عضلانی می‌گردد. این ماده به صورت مکمل موجود است و یا می‌توانید مقداری از آن را به غذای خود اضافه کنید.

برگ ریحان: برگ‌های ریحان نیز می‌توانند در هنگام کمردرد موثر باشند. ۸ تا ۱۰ برگ ریحان را به یک فنجان آب اضافه کرده و آن را تا زمانی که حجم آب به نیمه برسد بجوشانید. اجازه دهید تا این مخلوط در دمای اتاق خنک شود و سپس کمی نمک به آن اضافه نمایید. برای درد خفیف، این معجون را یک بار در روز و برای درد شدید دو بار در روز بنوشید.

چای بابونه:
یک فنجان چای بابونه داغ به تسکین گرفتگی بافت‌های عضلانی که می‌تواند علت کمردرد یا یکی از علائم آن باشد، کمک خواهد کرد. شما می‌توانید یک چای بابونه بسته‌بندی شده را بخرید یا خودتان تهیه کنید. یک قاشق غذاخوری گل بابونه را به یک فنجان آب جوش اضافه کنید و اجازه دهید ۱۰ دقیقه بماند. روزانه یک تا سه فنجان از آن را بنوشید.

روغن های گیاهی: ماساژ دادن کمر با روغن های گیاهی می‌تواند به شل شدن عضلات و تسکین درد کمک کند. شما می‌توانید از روغن‌های گیاهی مانند: روغن نعنا، روغن اکالیپتوس، روغن بادام، روغن زیتون یا روغن نارگیل استفاده نمایید. روغن را گرم کنید و سپس با استفاده از آن با ملایمت ناحیه‌ی دردناک را ماساژ دهید. این روغن ها هنگامی که بصورت موضعی بر روی کمر استفاده شود می‌تواند موجب تسکین درد گردد.

سنبل الطیب: سنبل الطیب به عنوان یک آرام بخش عمل می‌کند که حساسیت عصبی را کاهش می‌دهد. برخلاف سایر چای‌های گیاهی، سنبل الطیب به عنوان یک نوشیدنی طعم خوبی ندارد، بنابراین بسیاری از افراد ترجیح می‌دهند که شکل کپسول آن را مصرف کنند.

فلفل قرمز:
فلفل قرمز یکی از ادویه ‌جاتی است که برای کاهش درد مفید است. ماده‌ی فعال آن کپسایسین است که یک ماده شیمیایی طبیعی و قوی برای تسکین درد است. این فلفل بصورت کرم ضد درد موضعی موجود می‌باشد. هرچند می‌توانید عصاره‌ی فلفل قرمز را بطور مستقیم بر روی پوست خود بمالید. این کار باعث کاهش موقت ماده شیمیایی که در التهاب نقش دارد می‌گردد. کاهش درد معمولاً بعد از چند روز پس از استفاده از کرم کپسایسین بر روی پوست آغاز می‌شود.

گندم: گندم دارای ترکیباتی است که تاثیر ضد درد داشته و به حداقل رساندن درد کمک می‌کند. یک مشت گندم را به مدت یک شب داخل آب خیس کنید. در هنگام صبح آن را با گشنیز ترکیب کنید. سپس یک فنجان شیر به آن اضافه کرده و به مدت چند دقیقه بجوشانید تا غلیظ شود. دو بار در روز این ترکیب را بنوشید.       سیر: سیر یک ماده‌ی دیگر است که می‌تواند به درمان کمر درد کمک کند. تنها دو تا سه حبه سیر را هر روز صبح با شکم خالی بخورید. همچنین می‌توانید کمر خود را با روغن سیر ماساژ دهید برای تهیه‌ی روغن سیر، مقداری روغن نارگیل، روغن خردل یا روغن کنجد را روی حرارت کم گرم کنید، سپس ۸ تا ۱۰ حبه سیر را به آن اضافه نمایید. سیر را تا زمانی که قهوه‌ای شد سرخ کنید. روغن را صاف کرده و اجازه دهید در دمای اتاق خنک شود.کمر خود را با ملایمت با این روغن ماساژ دهید. بگذارید روغن برای مدتی بر روی ناحیه‌ی دردناک بماند و سپس با آب گرم حمام کنید. (مختص طب سنتی)

مصرف داروی ابن مسعود:داروی لخته خون. مصرف سویق نخود. مصرف حلیم و نخود پخته شده به همراه آب آن. خوابیدن روی زمین سفت (خصوصا خوابیدن روی نمد طبیعی). چرب کردن موضع با روغن زیتون و نمک دریا. حجامت انتهای ستون فقرات (وسط خمیدگی) (حجامت ساکرال). خوردن شیر گاو با عسل در صبح ها. خوردن گوشت پخته شده گوسفند با شیر گاو. در صورت داشتن علائم غلظت خون:  مصرف داروی صاف کننده خون می توانند به درمان همیشگی کمردرد کمک کنند. (مختص طب اسلامی)

نتیجه گیری

با توجه به مطالب ارائه شده به این نتیجه می رسیم که کمردرد چه از نوع خفیفش و چه از نوع شدیدش هم قابل پیشگیری است وهم قابل درمان و هر سه طب موجود در جامعه ما راهکارهایی را برای درمان آن ارائه داده اند ولی از آنجایی که برخی از راهکارها مشترک بین این سه طب یعنی طب سنتی، اسلامی و مدرن هستند بهتر است بیمار کمردردی از این روش های مشترک جهت بهبودی خود استفاده نماید. راهکارهایی مثل: ورزش، یوگا، مدیتیشن، استراحت کافی، درست نشستن و درست برخواستن، ماساژ، روغن مالی و…

در مورد مصرف دارو گرچه هم داروهای پزشکی نوین وهم داروهای طب سنتی و اسلامی در تسکین و درمان کمردرد نقش دارند اما از آنجایی که داروهای شیمایی عوارضشان بیش از منافع اشان است، پیشنهاد بنده این است که بیشتر از داروهای طب سنتی مخصوصا داروهای طب اسلامی جهت درمان استفاده شود که به دلیل طبیعی بودن عوارضشان بسیار اندک است.

به امید بهبودی تمامی مریض ها.